Yaklaşık 10 yıl askerlik yapan ve 10 yıldan uzun bir süre önce Kuzey Kore'den ayrılan Lee So Yeon isimli kadın, 20'den fazla kadınla paylaştığı koğuşundaki anılarının hala canlı olduğunu söylüyor. Yeon o günleri şöyle anlatıyor: "Çok terliyorduk. Döşeklerimiz çeltik kabuğundan yapılmaydı ve bu yüzden vücut kokularımız döşeklere siniyordu. Hiç hoş değildi.
"ÜZERİMİZE YILANLAR DÜŞÜYORDU"
Yeon en zor şeylerden birinin temiz suya ulaşım olduğunu söylüyor:
"En zor şeylerden biri de duş almaktı. Sıcak su yoktu ve dağdan akan bir suya bağlı bir borunun altında yıkanıyorduk. Borudan kurbağalar ve yılanlar düşüyordu üzerimize."
HER GÜN YEMEK YİYEBİLMEK İÇİN ASKER OLMUŞ
Bir üniversite
profesörünün kızı olarak ülkenin kuzeyinde doğan So Yeon, bugün 41 yaşında.
Ailesindeki pek çok erkeğin asker olduğu Yeon, 1990'larda ülkeyi vuran kuraklık
ve neden olduğu kıtlık nedeniyle en azından her gün yemek yiyebilmek için
askerliğe gönüllü olmuş.
Kuzey Kore'nin Gizli Devrimi kitabının yazarı Jieun Baek, "Kıtlık
özellikle kadınlar için zor bir döneme yol açtı" diyor ve ekliyor:
"Daha fazla kadın işgücüne katıldı ve daha fazla kadın kötü muamele, taciz
ve tecavüze maruz kaldı."
"ANLATILANLARA TEREDDÜTLE YAKLAŞMAK
LAZIM"
Jieun Baek,
Lee So Yeon'un anlattıklarının daha önce duydukları hikayelere paralellik
gösterdiğini söylüyor ancak Kuzey Kore'den kaçanların anlattıklarına
şüpheyle yaklaşmak gerektiğini vurguluyor: Baek, "Kuzey Kore'den gelen
bilgilere dair büyük bir talep var. Bu durum ülkeden kaçan kişilerin basına
abartılı hikayeler anlatmasını teşvik ediyor, özellikle de konuştukları basın
kuruluşu onlara para verecekse. Kuzey Kore'den kaçtıktan sonra basına
konuşmayı reddedenler bu 'kariyeristleri' epey eleştiriyor. Bunu unutmamak
lazım." diyor.
Öte yandan Kuzey Kore'nin resmi kaynaklarından gelen bilgiler ise yalnızca
propaganda olmanın ötesine geçemiyor. BBC, Lee So Yeon'a bu söyleşi için
para ödememiş.
ASKERLİK ÖNCE HOŞUNA GİTMİŞ
17 yaşında askerliğe yazılan Lee So Yeon, başlangıçta ordudaki hayatı sevdi. Kendisine bir saç kurutma makinasının verilmesi hoşuna gitmişti, her ne kadar elektrik kesintileri yüzünden kullanmaya çok fırsatı olmasa da.
TEMİZLİK VE YEMEK İŞİ KADINLARIN
Kadınlar ve
erkekler için günlük rutinler neredeyse aynıydı. Kadınlara daha az fiziksel
egzersiz yaptırılıyordu. Fakat erkeklerin muaf tutulduğu temizlik ve yemek
pişirme gibi görevleri de yapmak zorundaydılar.
100 Soruda Kuzey Kore kitabının yazarı Juliette Morillot "Kuzey
Kore geleneksel bir ataerkil toplum ve geleneksel cinsiyet rolleri
varlığını sürdürüyor" diyor ve ekliyor: "Kadınlar ttukong unjeongsu,
yani 'tencere kapağı şoförü' olarak görülüyor. Kadınlara 'Ait olduğunuz yer
olan mutfakta kalın' diyorlar."
PEDLER BİRDEN FAZLA DEFA KULLANILIYORDU
Zorlu
egzersizler ve azalan yemek porsiyonları Lee So Yeon ve diğer askerler üzerinde
zamanla etkisini göstermeye başlamış. "Altı aydan sonra yetersiz beslenme
ve stres nedeniyle regl olamamaya başladık" diyor So Yeon ve ekliyor:
"Kadın askerler regl olmamaktan memnundu. Çünkü regl olduklarında daha
fazla zorluk yaşıyorlardı. Ordu regl olan askere özel bir düzenleme
getirmemişti. Hijyenik pedler birden fazla defa kullanılıyordu. Kadın askerler
erkeklere gözükmeden bunu yapabilmek için erkenden kalkıyordu."
Bir saha çalışmasından kısa süre önce dönen Juliette Morillot, 20 yaşındaki bir
kadın askerin 2 yıldır regl olmadığını söylediğini aktarıyor.
KADINLARA 7, ERKEKLERE 10 YIL ZORUNLU ASKERLİK
Lee So Yeon gönüllü olarak orduya katılmış olsa da 2015 yılında Kuzey Kore 18 yaşını geçen bütün kadınların askerlik yapmasını zorunlu kıldı. Yasaya göre kadınlar 7, erkekler ise 10 yıl zorunlu askerlik yapacak.
Öte
yandan Kuzey Kore hükümeti sıra dışı bir adım atarak kadın askerlere
Daedong marka en kaliteli hijyenik pedlerden dağıtılacağını açıkladı. Jieun
Baek, bu durumun kadınların karşılaştıkları zorluğu telafi etmek için atılmış
olabileceğini söylüyor: "Kadınların koşullarının kötü olduğu düşüncesinin
önüne geçmek için bu adımı atmış olabilirler. Kadınların 'Yaşasın, bizimle
ilgileniyorlar' demesi için yapılmış olabilir."
Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'un 2016 yılında yaptığı, Kuzey Koreli
güzellik ürünlerinin Lancome, Chanel ve Christian Dior gibi
küresel ürünlerle rekabet etmesine yönelik çağrısının ardından, Pyongyang Products
adlı lüks kozmetik parkasının ürünleri kısa süre önce bazı kadın havacılara dağıtılmıştı.
KIRSALDA TUVALET DAHİ BULUNMUYOR
Buna rağmen
kırsal kesimlerde askerlik yapan kadınların bir kısmının hala tuvalete erişimi
bulunmuyor. Morillot'a konuşan bazı kadınlar erkeklerin önünde ihtiyaçlarını
gidermek zorunda kaldıklarını, bunun da onları daha korumasız hale getirdiğini
söylüyor.
KADINLARIN YÜZDE 40'I ASKERDE
TECAVÜZ ÇOK YAYGIN
Hem Baek
hem de Morillot'a göre orduda cinsel tacize sıklıkla rastlanıyor. Morillot,
tecavüz konusunu araştırmaya başladığında kadınların "başkalarının başına
gelen olaylardan" bahsettiğini fakat kendilerinin tecavüze uğramadığını
söylediğini belirtiyor.
Lee So Yeon da 1992 ile 2001 arasında orduda geçirdiği süre içinde tecavüze
uğramadığını ama pek çok arkadaşına tecavüz edildiğini söylüyor:
"Komutanımız mesai bitiminde odasında kalır ve altındaki kadın askerlere
tecavüz ederdi. Bu hep devam etti."
SUÇ CEZASIZ KALIYOR
Kuzey Kore ordusu ise cinsel tacizi ciddiye aldığını söylüyor ve
tecavüzden hüküm giyen erkeklere 7 yıla kadar hapis cezası öngörüyor. Juliette
Morillot, genellikle kimsenin ifade vermek istememesi nedeniyle tecavüzcülerin
cezasız kaldığını söylüyor.
ORDUDAKİ TACİZ KÜLTÜRÜ ATAERKİLLİKLE ALAKALI
Morillot'a
göre cinsel tacizler hakkında sessiz kalınması "Kuzey Kore toplumunun
ataerkilliğiyle" ilişkili. En savunmasız kadınlar ise yoksul ailelerden
gelen ve inşaat tugaylarında görevlendirilen, küçük baraka veya kulübelerde
barındırılan kadınlar: "Ev içi şiddet olağan karşılanıyor ve şikayet
edilmiyor. Aynı durum orduda da geçerli. Öte yandan aynı taciz kültürünün Güney
Kore ordusunda da olduğunu vurgulamam lazım."
Lee So Yeon, 28 yaşında ordudan ayrılmış. Önce ailesiyle daha fazla vakit
geçirebileceği için sevinen Yeon, bir süre sonra dışardaki hayata ayak
uyduramadığını ve maddi açıdan zorlandığını fark etmiş. 2008 yılında ise Güney
Kore'ya kaçmaya karar vermiş. İlk denemesinde Çin sınırında
yakalanarak bir yıl boyunca esir kampına gönderilmiş. Hapisten çıktıktan kısa
süre sonra yaptığı ikinci denemesinde ise Tumen nehrinden yüzerek Çin'e
ulaşmış. Sınırda bir aracı kendisini karşılayarak Çin üzerinden Güney
Kore'ye geçmesini sağlamış.
